Gdzie tu można kupić bilet?

Determinacja i wyrozumiałość – czasem to najbardziej pożądane cechy podróżnych z Miast Archipelagu.

Jeszcze na początku lat 90. pekaesami jeździło ponad 2 miliony pasażerów rocznie. W roku 2000 liczba podróżujących spadła do niecałych 600 tysięcy, a później systematycznie się zmniejszała. W wielu miejscowościach przedsiębiorstwa PKS podupadają i muszą dzielić się rynkiem z prywatnymi przewoźnikami. Dworce pustoszeją, wielkie place zaczynają straszyć. Miasta szukają pomysłu na ich zagospodarowanie albo sprzedają nieruchomości prywatnym inwestorom. Ci mogą na tym terenie wybudować, co tylko zechcą. Często chcą budować market.

Miało być, ale nie ma

Wałbrzych, miasto z liczbą mieszkańców powyżej 100 tysięcy, od 2007 r. nie ma dworca PKS. Funkcjonują tam jedynie „centra przesiadkowe” – to prowizoryczne przystanki nieopodal byłego dworca, z których odjeżdżają autobusy prywatnych korporacji. Wywołuje to dezorientację przyjezdnych i irytację mieszkańców.

W 2009 r. firma JW Services z Wrocławia wygrała przetarg na zagospodarowanie terenu dworca PKS. Początkowo przedsiębiorstwo zamierzało przeprowadzić remont placu, na którym wciąż funkcjonowała kasa główna, i wzbogacić listę przewoźników. Plany te legły w gruzach w 2012 r., wraz z większością stojących na ul. Sikorskiego zabudowań. Inwestor postanowił zmienić przeznaczenie terenu: postawił na nim obiekt handlowy, market sieci ALDI. Otwarcie nowego sklepu tuż obok istniejącego już Netto, w mieście, gdzie potrzebny jest dworzec autobusowy z prawdziwego zdarzenia, wywołało oburzenie mieszkańców.

W tym roku w wałbrzyskim magistracie narodził się pomysł budowy stacji Wałbrzych Centrum. Dworzec – łączący i transport kolejowy, i autobusowy – miałby się mieścić w okolicach placu Grunwaldzkiego. Znalazłoby się tam również centrum handlowe. Ten plan budzi kontrowersje w związku z niedawnym remontem oddalonej jedynie o dwa kilometry stacji Wałbrzych Miasto. Inwestycja ta kosztowała gminę prawie 10 milionów złotych.

Stacja Biedronka

Legnicki PKS podupadał od lat. Plac dworcowy był pusty, brakowało nawet wiaty przystankowej – w czasie deszczu podróżni chowali się pod parasolami lub mokli. Sytuacja zaczęła zmieniać się w 2012 r. Teren przy ulicy Dworcowej kupiła od PKS Trans-Pol korporacja D-K z Wrocławia. Jej właściciele uznali, że w Legnicy wszyscy uwielbiają zakupy – przeważającą część placu dworcowego zajęła Biedronka. Stanowiska autobusowe, w liczbie dwóch, umieszczono nieopodal. Opinie wśród mieszkańców są podzielone – jedni są zadowoleni, mówią, że w mieście coś się dzieje, że plac przestał straszyć, drudzy narzekają na coraz większą liczbę marketów. Inwestorzy chwalą się nietypową jak na Biedronkę, stylową elewacją sklepu. Tym większe będzie zdziwienie podróżujących spoza Legnicy, którzy zamiast do kasy biletowej trafią do kasy w dyskoncie.

Kto zamieszka na dworcu?

Józefowi Nowickiemu, prezydentowi Konina, nie podobał się dworzec PKS w jego mieście. Jego zdaniem był przypominającym barak „szkaradełkiem”. Przebudowę terenu przeprowadziło Miejskie Towarzystwo Budownictwa Społecznego, które buduje niedrogie mieszkania pod wynajem. Stary dworzec został wyburzony w 2013 r. Na jego miejscu stanął budynek mieszkalny z lokalami handlowo-usługowymi na parterze. Mieszkańcy nie zostali całkowicie pozbawieni dworca autobusowego. Przeniesiono go przecznicę dalej, na ulicę Grunwaldzką, w marcu 2014 r. Wokół parkingu usytuowano 10 stanowisk autobusowych, poczekalnię dla pasażerów i toalety.

HopStop

Zakupy w galerii handlowej to z kolei sposób Zamościa na powitanie przyjezdnych. Tutejszy dworzec nie miał poważniejszych problemów finansowych, zaplanowana została tylko jego rewitalizacja. Prace rozpoczęły się tego lata. W 2016 r. zakończy się budowa Zintegrowanego Centrum Komunikacyjnego HopStop. Przez lokalne media projekt budynku określany jest jako „bardzo nowoczesny”. Sklepy otworzą w nim m.in. Pepco, Stokrotka i sieci odzieżowe. Podróżni mają zapewnione zastępcze miejsce przesiadkowe z kasami dworcowymi, poczekalnią i toaletą. Zdania na temat inwestycji są różne. Niektórzy mieszkańcy zastanawiają się, jak miasto wielkości Zamościa utrzyma kolejną galerię. Już teraz na ponad 65 tysięcy mieszkańców przypada tam 6 centrów handlowych.

Kto poświęci dworzec?

Problemy ostrołęckiego PKS-u trwają od prawie 10 lat. Właśnie dekadę temu prywatni przewoźnicy przenieśli swoje punkty przesiadkowe poza oficjalny teren dworca, lecz wciąż bardzo blisko. W 2012 r. pojawił się pomysł remontu budynku głównego, krytykowanego za zniszczoną elewację i bałagan reklamowy. Od niedawna lokalne media donoszą, że w miejscu dworca zostanie wybudowany market połączony z centrum komunikacyjnym. Sprawa została poruszona na majowej sesji rady miejskiej. Fragmenty projektu uchwały sugerują chęć wybudowania tam obiektu handlowego. Grunt, na którym po wojnie postawiono dworzec, należał wcześniej do ostrołęckiej parafii – dawnym właścicielom został zwrócony w 1993 r. To właśnie księża mogą ostatecznie zaważyć na decyzji o zmianie zagospodarowania przestrzennego działki.

Komunikacja pomiędzy byłymi wojewódzkimi a okolicznymi miastami bywa często określana jako nierentowna, a dla podróżnych staje się po prostu kłopotliwa. Pasażerowie, inwestorzy i miejscy radni zdają się podróżować w różnych kierunkach. Patrząc na mapę dworców Archipelagu, można odnieść mylne wrażenie, że supermarket na dworcu autobusowym to najlepszy sposób na poprawę jakości życia w mieście.

*

Katarzyna Możejko jest stażystką w projekcie Miasto Archipelag – Polska mniejszych miast, realizowanego przez Wydawnictwo Karakter wspólnie z Tygodnikiem POLITYKA, Trójką i Instytutem Reportażu. Więcej o projekcie także na Facebooku.