Wrocław. Rusza laboratorium Miasta Przyszłości

Wsiąkam we Wrocław coraz mocniej, bo i dzieje się coraz więcej w Europejskiej Stolicy Kultury.

W piątek kapitalny start miesiąca lwowskiego we Wrocławiu, wczoraj ogłoszenie projektu, „Miasto przyszłości/Laboratorium Wrocław”, nad którym pracuję od dwóch lat (od kilku miesięcy wspiera mnie świetny zespół).

Ciekawym połączeniem obu tematów okazała się dyskusja „Czy przeszłość miasta ma przyszłość” z udziałem Karola Modzelewskiego i Tarasa Wozniaka, prowadzona przez Katarzynę Uczkiewicz. Dyskusja bardzo gęsta, ciekawa, choć o bardzo dużej rozpiętości wątków, od konkretnej lokalności po geopolitykę. Nie można jednak inaczej rozmawiać o miastach, które są konkretnymi miejscami i jednocześnie były zabawkami historii. O pełniej wymianie ludności Wrocławia w 1945 r. nie decydowali ani wyrzucani z miasta Niemcy, ani przybywający na ich miejsce Polacy.

Lwów powojenny też nie miał wielkiej autonomii w kształtowaniu swej tożsamości, w ponad połowie zamieszkiwali go Rosjanie z Rosji, dopiero później miasto zaczęło się ukrainizować. Wielowarstwowa przeszłość i stosunek do różnych warstw ciągle definiuje teraźniejszość miast wyrażającą się w tożsamości mieszkańców i sposobie, jaki ją konstruują, dobierając różne elementy z symbolicznego magazynu. Pisałem o tym trochę, relacjonując badania nad wrocławską tożsamością.

Mitotwórcza i tożsamościowa siła pamięci i przeszłości ma wpływ na przyszłość, bo służy podpowiedziami, jak się zachowywać w różnych sytuacjach: wobec spotkania z obcymi, wobec zagrożeń i wyzwań. Rozpoznanie, jaką wyobraźnią posługują się wrocławianie, będzie jednym z kluczowych elementów projektu „Foresight społeczny Wrocław 2036/56″, który ma wypracować z mieszkańcami miasta i ekspertami możliwe scenariusze przyszłości (i rozwoju) miasta. Dyskusja lwowsko-wrocławska pokazała, w jak ciekawym i różnym jednocześnie momencie znajdują się w tej chwili społeczeństwa polskie i ukraińskie.

Na Ukrainie Majdan i Rewolucja Godności uruchomiła przyspieszony proces tworzenia się narodu politycznego, wieloetnicznego i pluralistycznego, konfrontującego się z tragiczną historią integralnego nacjonalizmu. Na bakcyl szowinizmu Ukraińcy w masie są immunizowani, nie zdołała tego zmienić nawet wojna na Wschodzie. W Polsce z kolei próbujemy na nowo rekonstruować naród, ale wokół kodów nacjonalistycznych, monoetnicznych, monokulturowych i monoreligijnych. Dwa zupełnie odmienne światy, jaka forma zbiorowej tożsamości lepiej nadaje się do współczesnego świata?

Mam nadzieję, że zdołamy uchwycić nasz polski, ale zlokalizowany w konkretnym mieście proces podczas foresightu i innych badań, jakie w mieście prowadzą m.in. socjologowie z Uniwersytetu Wrocławskiego. Wrocław jest do takich obserwacji miejscem niezwykle ciekawym ze względu zarówno na swoją historię, jak i zawsze aktywny stosunek mieszkańców tego miasta do tożsamości.